Stichting Terre – Rett Syndroom Fonds ondersteunt al 15 jaar toegepast en fundamenteel wetenschappelijk onderzoek en ontwikkeling van therapieën, zodat kinderen met Rett syndroom alles uit het leven kunnen halen wat erin zit.
Naast financiële ondersteuning, organiseert de stichting overleg tussen specialisten van verschillende instellingen, zodat beschikbare kennis wordt gedeeld en ontwikkeling versnelt. Stichting Terre is ook intermediair tussen patiënten, ouders en verzorgers enerzijds en medische en onderzoek partners anderzijds. Rob en Nathalie van der Stel, de oprichters van – en stuwende kracht achter Stichting Terre – Rett Syndroom Fonds aan het woord over dit belangrijke initiatief.
Het is december 2007. Terre is ruim twee jaar en ligt voor de zoveelste keer op de IC met longontsteking. Ze is er slecht aan toe. Gelukkig mag ze mee naar huis, zodat we met haar en onze oudste dochter toch pakjesavond kunnen vieren. Het zijn van die momenten die je nooit meer vergeet; Terre ligt als een ziek hoopje op de bank, haar zus geniet van de spanning en de sinterklaascadeautjes en zelf zitten we in de spagaat door dubbele gevoelens.
We weten net een half jaar dat Terre het Rett syndroom heeft. We beseffen dat ons leven anders wordt en we alle zeilen bij moet zetten om het fragiele kaartenhuis overeind te houden. Al die ziekenhuisopnames in het Sophia Kinderziekenhuis (Rotterdam) zijn slopend voor haar, en voor ons. We zoeken zoveel antwoorden, maar lopen tegen evenveel dichte deuren aan.
ZWEDEN
In februari 2008 vertrekken we, op advies van dr. Eric Smeets, met Terre naar het Rett expertisecentrum in Zweden. Daar krijgen we op de eerste avond antwoorden op vragen die voor ons 2,5 jaar onbeantwoord zijn gebleven. En nog belangrijker; we krijgen aanbevelingen mee die Terre echt zouden gaan helpen. De aanbevelingen worden helaas niet meteen opgepikt in Nederland. We moeten ervoor knokken en de opmerking ‘als je maar niet denkt dat wij een aanbeveling van een buitenlandse arts gaan opvolgen’ echoot nog steeds in ons hoofd. Uiteindelijk krijgt Terre de ondersteuning die ze nodig heeft en is ze in de 7 jaren die volgen niet meer in het ziekenhuis geweest.
STICHTING TERRE EN HET RETT EXPERTISE CENTRUM
Ons bezoek aan Zweden is het echte startpunt van Stichting Terre – Rett Syndroom Fonds. In het voorjaar hebben we, met ons allereerste sponsorgeld van vrienden, de artsen van het Zweedse Rett expertisecentrum naar Nederland gehaald. Na een symposium voor ouders en Nederlandse artsen in Heeze en de nodige gesprekken met academische ziekenhuizen ontstaat een beginnende samenwerking met dr. Eric Smeets en prof. Leopold Curfs van het Gouverneur Kremers Centrum (GKC) van de universiteit van Maastricht.
Ons doel is het opzetten van een Rett-expertisecentrum in Nederland, zodat kennis hier in Nederland wordt opgebouwd en ouders niet naar Zweden hoeven af te reizen. We willen een centrum waar kennis over Rett syndroom wordt opgebouwd, waar kennis met andere ziekenhuizen wordt gedeeld en artsen en specialisten worden opgeleid tot Rett experts. En dat eerste grote doel hebben we gehaald in 2011. Nooit alleen, altijd samen met anderen. Nooit alleen voor Terre, maar altijd voor alle Rett patiënten.
EUROPESE RETT SYNDROOM CONGRES
Rett syndroom is in die tijd nog bij veel artsen, therapeuten, verzorgers en beleidsmakers onbekend. Daarom organiseren we in 2013, samen met het GKC en de NRSV, het Europese Rett syndroom congres in Maastricht. Een enorm succes waar meer dan 450 deelnemers uit 21 landen op dezelfde plek bij elkaar komen; zowel ouders, verzorgers als artsen en onderzoekers. Dat is de kracht van samen.
In de periode erna richt Stichting Terre – Rett Syndroom Fonds zich vooral op toegepast onderzoek, behandelingen, zoals het hersenstamonderzoek en ondersteuning door middel van (augmented) communicatie (Tobii).
In 2016 wordt het Rett expertisecentrum door het Ministerie van VWS officieel erkend, waarna alle kosten voor persoonlijk onderzoek en behandelingen door zorgverzekeraars worden vergoed. Vanaf dat moment is de focus van Stichting Terre – Rett Syndroom Fonds; het ontdekken en ontwikkelen van nieuwe routes die leiden tot behandeling van symptomen en/of (gedeeltelijke) genezing van Rett syndroom. Hiermee is onze aandacht verschoven naar “fundamenteel onderzoek”.
TERRE
Op 3 september 2016 is ons lieve meisje Terre, op 11-jarige leeftijd, overleden. De stichting was en is voor ons nog steeds een belangrijke activiteit naast ons werk en gezin. Natuurlijk hebben we heel even gedacht aan stoppen toen Terre overleed. Het was ongelooflijk ingewikkeld om onze draai weer te vinden, mee te draaien in de maatschappij terwijl je zo’n groot verlies hebt te verwerken. Alles lijkt\ zo onbelangrijk, maar we voelen toch ook weer de verantwoordelijkheid om af te maken waar we aan zijn begonnen. Voor alle Rett meiden en vrouwen, in de hoop dat hun kwaliteit van leven verbetert.
Twee weken na het overlijden van Terre leert Rob op het Rett Syndroom congres in Wenen, Nasim Sangani kennen. Ze werkt als onderzoeker in Australië. Tijdens deze ontmoeting blijkt al snel dat Nasim een enorme aanwinst zou kunnen zijn voor het Rett expertisecentrum in Maastricht. Een jaar later en met financiële en persoonlijke steun vanuit Stichting Terre wordt Nasim toegevoegd aan het onderzoeksteam. In de tussentijd brengt Friederieke Ehrhart alle data in kaart dat een raakvlak heeft met de oorzaak en het verloop van Rett syndroom en aanverwante aandoeningen.
STRATEGISCHE SAMENWERKING
Vanuit deze inzichten ontvouwt zich geleidelijk een plan voor de lange termijn dat begin 2020 resulteert in een officiële strategische samenwerking tussen Stichting Terre, het GKC en de vakgroep Biochemie van de onderzoekschool CARIM van de Universiteit van Maastricht. Nasim Sangani, prof. Chris Reutelingsperger, prof. Leopold Curfs en verschillende onderzoekers en specialisten hebben de afgelopen jaren, ook tijdens COVID, hard gewerkt aan het identificeren en ontwikkelen van nieuwe manieren om symptomen te behandelen en Rett syndroom (deels) te genezen. Deze aanpak bestaat uit drie belangrijke pijlers, nl.
1. Het maken van 3D mini-hersenen
(brain organoids) in het laboratorium
We kunnen stamcellen maken vanuit witte bloedcellen of urine van Rett patiënten. De stamcellen worden opnieuw geprogrammeerd tot hersencellen die we volgens een ingewikkelde methode gaan kweken tot 3D hersenweefsel.
2. Multiomics analyse van 3D hersenweefsel
Deze analyse combineert verschillende methoden waardoor we meten welke genen tot expressie komen, in welke mate varianten van genen tot uitdrukking komen, in hoeverre genen de juiste eiwitten maken, en of deze eiwitten op de juiste manier werken. We kunnen dus heel nauwkeurig het ontstaan en de gevolgen van een MECP2 mutatie analyseren. Informatie die heel belangrijk is voor het vinden van een gerichte behandeling.
3. Het identificeren en valideren van het ziektemechanisme en mogelijke farmaceutische behandelroutes
Als je weet welke mechanismen verantwoordelijk zijn voor bepaalde symptomen of afwijkingen, dan is dit de “target”. We kunnen deze mechanismen doelgericht aanpassen of repareren via bijvoorbeeld een methode zoals CRISPR/Cas9. De werking van het mechanisme kunnen we controleren en de nieuwe behandelroute kunnen we dan weer testen op het 3D hersenweefsel, etc. Voor bepaalde symptomen zullen we natuurlijk eerst kijken naar behandelingen die al op de markt of in ontwikkeling zijn.
Op basis van bovenstaande pijlers is het mogelijk om te bepalen of afwijkingen als gevolg van de MECP2 mutatie voor iedere Rett patiënt hetzelfde zijn of dat dit voor iedere patiënt anders is.
Indien de afwijkingen voor de meeste patiënten hetzelfde zijn, dan kunnen we met pijler 3 een behandeling ontwikkelen die voor een grotere groep werkt. Ook als dit voor iedere patiënt anders is, dan kan op basis van bovenstaande aanpak voor iedere patiënt een individuele behandeling ontwikkeld worden en dit noemen we dan “personalized medicine”. Met CRISPR/Cas9 kunnen we zowel voor een groep als voor een individu een behandeling maken. Het is ons team al gelukt om via CRISPR/cas9 het gemuteerde MECP2 gen in Rett hersencellen uit te schakelen.
Na het opzetten van deze drie pijlers, en het behaalde succes om via CRISPR/Cas9 het gemuteerde MECP2 gen in Rett hersencellen uit te schakelen, bereiken we nu een nieuwe fase in ons onderzoek. We hebben nog een lange weg te gaan voordat er een mogelijke behandeling beschikbaar is, maar we zijn hoopvol dat de kleine stapjes vooruit straks wel reuze stappen de toekomst in zijn. Hiervoor hebben we naast extra inzet en financiële middelen ook de hulp van meerdere Rett-patiënten nodig. Door bijvoorbeeld bloed te doneren kunnen we meer stamcellen van verschillende Rett patiënten onderzoeken en krijgen we de inzichten en ervaringen die nodig zijn in de volgende stap naar het vinden van behandelingen.
We zullen in de loop van 2023 meer vertellen over de oproep om mee te doen aan het wetenschappelijk onderzoek. Houd daarom Facebook, Instagram en de website van Stichting Terre – Rett Syndroom Fonds in de gaten voor de laatste informatie.
Als jij ons in de nabije toekomst wilt helpen, neem dan contact met ons op door een mail te sturen naar info@stichtingterre.nl t.a.v. Nathalie.
